Belang van ketensamenwerking en -regie
De gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de WMO en jeugdhulp, zowel in de rol van financier als in de rol van 'inkopers' van zorg/hulp. Als centrale speler is de gemeente de aangewezen partij om de samenwerking tussen de verschillende ketenpartners te versterken. In de praktijk zien we regelmatig kenmerken van een 'opdrachtgever' versus 'opdrachtnemer' benadering. Een opdrachtgever-opdrachtnemer-verhouding schept duidelijkheid en stelt de gemeente beter instaat om aan zich te laten verantwoorden en om zich op haar beurt te verantwoorden over de wijze waarop zij zich van haar wettelijke taken heeft gekweten. De vraag is of de aanpak vanuit een effectiviteits- en efficiency-oogpunt ook een goede aanpak is.
Het sociaal domein als complex systeem
Het sociaal domein is ons inziens een complex netwerk, waarin diverse actoren directe en indirecte interacties hebben, waardoor de uitkomsten van interventies beperkt stuurbaar en voorspelbaar zijn. Een gecompliceerd vraagtuk kan meer lineair of als projectuitdaging worden benaderd, maar in een complex systeem werkt dat niet goed.
Op basis van de wetenschappelijke theorie over complexe systemen en op basis van onze eigen ervaringen kan de maatschappelijke opgave in het sociaal domein beter worden gezien als samenwerkings- en regievraagstuk in een complex netwerk dan als een gecompliceerd organisatievraagstuk.
Voor de achterliggende theorie verwijzen we graag naar de literatuur. Bijvoorbeeld Management in Netwerken (Over veranderen in een multi actor context) van De Bruijn en Ten Heuvelhof ISBN 978-94-6274-514-8.
Wicked problems en complexe netwerken
Als we in de praktijk vaststellen dat het besturen van het sociaal domein niet lineair en via een top-down aanpak werkt of dat opdrachtgever-opdrachtnemer-relaties minder goed werken, is dat in lijn met de theorie over complexe netwerken. In de literatuur wordt bij het identificeren van vraagstukken in complexe netwerken ook wel gesproken over 'ongestructureerde problemen' of 'wicked-problems'.
Projectmanagement werkt niet als regieinstrument in complexe omgevingen
Het optimaliseren van ketens in het sociaal domein vereist een andere aanpak dan het optimaliseren van een organisatieproces- of (multipartijen-) project. Netwerkregie speelt daarbij belangrijke rol. Uit de literatuur blijkt dat een hierarchische opdrachtgever-opdrachtnemer benadering of een projectaanpak in de praktijk minder goed (of zelf niet) werkt.
Ketenoptimalisatie door netwerkregie
Het verbeteren van de werking van ketens in het sociaal domein is een doorlopend proces met diverse stadia en tafels waaraan volg ordelijk of simultaan wordt gewerkt. De 'belangen', 'krachten' en 'richtingen' kunnen in de tijd en per tafel verschillen. Om de invloed op de ontwikkeling van het sociaal domein te versterken zijn verschillende instrumenten beschikbaar van krachtenanalyses tot netwerkstrategieën en -governance modellen. Wij hebben vastgesteld dat een open proces met de visies en legitieme belangen van stakeholders op tafel, gecombineerd met gedeelde data, leidt tot wederzijds begrip en vervolgens tot vertrouwen. Op basis van het ontwikkelde vertrouwen kunnen gedeelde doelen worden geformuleerd. Vanuit het vertrouwen en de gedragen doelen kan de 'reis' worden voortgezet en zien wij meer efficiency en effectiviteit in de keten dan bij bijvoorbeeld projectmatig ingestoken aanpakken.
ADD helpt met het ontwikkelen van een aanpak op maat om gezamenlijke inzichten te ontwikkelen op basis van gedeelde data. De instrumenten die wij op maat ontwerpen bij de aanpak bestaan uit rapportages en analyses en geïntegreerde procesvoortgangsinstrumenten.